Bài thơ "Phận cỏ" - Lời bình của Nguyễn Xuân Dương
PHẠM HỒNG ĐƯỜNG
Là thân phận cỏ nhỏ nhoi
Rễ gieo vào đất mà ngoi ngóc dần
Nỗi niềm nào những phân vân
Tự thân ngẫm phải chuyên cần mà tươi
Đằm bao nắng nỏ, mưa rơi
Ngấm bao sương gió tơi bời lằn qua
Gốc gần nuôi dọc ngọn xa
Ngọn xa rồi bật hương hoa sắc màu
Cỏ quen hơi ở bên nhau
Bên nhau để đượm trước sau vẹn bền
Cuộc đời là những vươn lên
Đôi khi là cả bon chen chính mình
Mại mềm mà thắm thân tình
Ngả nghiêng mà néo niềm tin cộng đồng
Đất dày, dày cõi mênh mông
Cỏ giăng, giăng khắp mà không muốn ngừng
Từ đồng bằng - tới núi rừng
Cỏ gian nan mấy cũng từng an nhiên
Đâu là cái sự vẹn nguyên
Non tơ rồi chẳng về bên võ vàng
Mỏng manh pha chút hoang tàng
Cỗi cằn thì vẫn cứ ràn rạt thôi
Là thân cỏ rả trên đời
Thì gom tinh túy đất trời mà xanh.
Lời bình của Nguyễn Xuân Dương
Bài thơ Phận cỏ của tác giả Phạm Hồng Đường đã làm tôi xúc động, ngưỡng mộ, dành tình cảm sâu sắc nhất từ khi được đọc lần đầu đến giờ. Tâm hồn tôi rất đồng cảm từng ý, từng câu, từng từ. Chỉ biết nói rằng rất hay mà chưa giãi bày hết tâm tư tình cảm của mình. Rất nhiều bạn đọc đã dành lời khen ngợi khiến tôi càng xúc động. Ở đây có sự đồng cảm rất lớn giữa tác giả và bạn đọc nhiều lứa tuổi. Nhiều người thích ca ngợi cao sang, coi thường thứ thấp hèn như cây cỏ. Sang hèn ở đời này có khác nhau đấy, nhưng cây cỏ cũng là tuyệt tác mà tạo hóa tạo ra. Chỉ có đặt hoàn cảnh của mình với tâm trạng hòa cùng sự vật mới hiểu được giá trị của nó. Phận cỏ như phận người đứng trong vũ trụ này.Tác giả ngay từ đầu đã khẳng định.
Là thân phận cỏ nhỏ nhoi
Rễ gieo vào đất mà ngoi ngóc dần
Cỏ đã xác định được thân phận nhỏ nhoi của mình. Rễ gieo vào đất, bám lấy đất để ngoi ngóc dần lên. Hai từ ngoi ngóc đã khẳng định phải chịu bao khó khăn khổ cực đè nén.
Nỗi niềm nào những phân vân
Tự thân ngẫm phải chuyên cần mà tươi
Muốn có sự sống tươi tốt như mọi vật khác thì thân phận bé nhỏ phải tự vươn lên mà giành sự sống. Phải trải qua bao khổ cực.
Đằm bao nắng nỏ, mưa rơi
Ngấm bao sương gió tơi bời lằn qua
Phận bé nhỏ phải chịu những trận nắng nỏ. Nắng khô bỏng cháy rát, dân gian gọi là nắng nỏ, rồi lại ngấm bao sương gió tơi bời lằn qua. Đâu được sống bình yên. Cỏ mang đức tính vươn lên thật tuyệt vời.
Gốc gần nuôi dọc ngọn xa
Ngọn xa rồi bật hương hoa sắc màu
Dù gian khổ vẫn vươn lên dâng cho đời hương hoa ngát thơm, sắc màu rực rỡ. Dù muôn vàn khổ ải cỏ vẫn luôn quấn quýt bên nhau, giữ vẹn tình sau trước.
Cỏ quen hơi ở bên nhau
Bên nhau để đượm trước sau vẹn bền
Một đức tính quý giá của cỏ là:
Cuộc đời là những vươn lên
Đôi khi là cả bon chen chính mình
Mại mềm mà thắm thân tình
Ngả nghiêng mà néo niềm tin cộng đồng
Thân cỏ mềm mại mà thắm tình nghĩa. Ngả nghiêng trước cuộc đời nhưng néo lại nhau, vì nhau, vì cộng đồng. Mặt đất bao la, chỗ nào cỏ cũng muốn vươn tới.
Đất dày, dày cõi mênh mông
Cỏ giăng giăng khắp mà không muốn ngừng
Từ đồng bằng tới núi rừng
Cỏ gian nan mấy cũng từng an nhiên
Biết bao gian truân, khổ nhục nhưng gian nan mấy cỏ cũng an nhiên, không kêu ca chùn bước. Trong vũ trụ này chẳng gì vẹn nguyên. Quy luật của tạo hóa mọi vật rồi cũng cỗi già về cõi khác. Phận cỏ cũng vậy.
Đâu là cái sự vẹn nguyên
Non tơ rồi chẳng về bên võ vàng
Hôm nay non tơ đấy nhưng ngày mai cũng phải tàn úa!
Mỏng manh pha chút hoang tàng
Cỗi cằn thì vẫn cứ ràn rạt thôi
Tác giả xác định thân phận cỏ:
Là thân cỏ rả trên đời
Thì gom tinh túy đất trời mà xanh.
Ôi! Cây cỏ đã biết thân phận nhỏ nhoi của mình nhưng biết vươn lên khẳng định mình. Hai từ cỏ rả là từ ông cha đã nói từ xưa. Biết chắt chiu gom nhặt tinh túy của đất trời để mãi xanh, dâng hoa thơm sắc thắm.
Có những cây cao to, đồ sộ nhưng chắc gì có những đức tính quý giá như phận cỏ. Cây cỏ cũng thản nhiên sống trong trời đất. Cũng đón nắng lửa, mưa ròng. Cây gạn đục khơi trong bền dai sức sống. Cây chắt lọc từ đất bùn gạn chút tinh túy làm nên hoa thơm, trái ngọt. Cây tỏa vị hương thơm ngào ngạt lặng lẽ dâng đời. Cây quấn quýt bên nhau cùng đồng cam cộng khổ. Nơi khô cằn, dơ bẩn cây cũng tìm cách vươn lên. Được sống là ân huệ của đất trời. Cây cao bóng cả khi bão gió vần xoay, ngã xuống phơi mình trên đất thì cũng ngang hàng cây cỏ mà thôi. Tác giả là người bạn cùng cây trồng, nương rẫy. Tâm hồn thơ sâu lắng nhiều chiêm nghiệm sự đời, buồn vui thế thái nhân tình. Hoàn cảnh để từng câu, ý mượn lời cây cỏ nói nỗi tâm tư. Trời đất không phụ tình người. Chính hoàn cảnh tạo cho tác giả đồng cảm sự vật để có áng thơ hay. Phận cỏ hay phận người. Chỉ có sống bằng cái tâm chân thật của mình, đời mới có ý nghĩa. Bài thơ cho tôi cảm mến hơn tác giả. Yêu quý một hồn thơ một tình đời. Lòng càng yêu thương cây cỏ trên mặt đất này. Cây gai nhọn mà cho người thêm ý thức. Một mai ai cũng gửi xác vào đất, nhờ cây cỏ vươn xanh. Chỉ có cây cỏ mới chung thủy bên kiếp người khi trở về bụi cát. Cây cỏ phủ xanh nấm mộ, tỏa hương hoa. Xin ai đừng khinh thường xéo dày nát thân cỏ. Lòng cỏ, lòng người sẽ mãi đau...
Với cách diễn đạt theo thể thơ lục bát, những câu chữ thuần Việt gần gũi thấm sâu vào lòng người. Ngôn từ không hề vay mượn ngoại lai. Xin cảm ơn tác giả đã dâng đời bài thơ hay, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Mong rằng mọi người còn được đọc những vần thơ sâu đậm nghĩa tình như tâm hồn tác giả gửi trao.
